ພູມປັນຍາທ້ອງຖິ່ນໃນການສ້າງຜະລິດຕະພັນຈາກໄຄເພື່ອເປັນສິນຄ້າຂອງຊາວຫຼວງພະບາງ

Abstract

ການ​ຄົ້ນຄວ້ານີ້ມີ​ຈຸດປະສົງ​: (1) ສືບຄົ້ນຫາປະຫວັດຄວາມເປັນມາ ແລະ ການຖ່າຍທອດພູມປັນຍາທ້ອງຖິ່ນໃນການສ້າງຜະລິດຕະພັນຈາກໄຄ; (2) ສຶກສາ ແລະຮິບໂຮມ ພູມປັນຍາໃນການນຳໃຊ້ໄຄເພື່ອສ້າງເປັນຜະລິດຕະພັນອາຫານປະເພດຕ່າງໆ; (3) ສຶກສາຄຸນຄ່າທາງເສດຖະກິດ, ສັງຄົມ ແລະ ວັດທະນະທໍາຂອງຜະລິດຕະພັນພູມປັນຍາທ້ອງຖິ່ນໃນການນໍາໃຊ້ໄຄຜະລິດເປັນອາຫາ​ນປະ​ເພດຕ່າງໆ ​ໂດຍ​ສະ​ເພາະ​ແມ່ນ​ໄຄ​ແຜ່ນ; (4) ສຶກສາຕ່ອງໂສ້ການສ້າງລາຍຮັບຈາກການສ້າງຜະລິດຕະພັນຈາກໄຄເພື່ອເປັນສິນຄ້າ; ​ແລະ (5) ສຶກສາສິ່ງທ້າທາຍໃນການຄຸ້ມຄອງ ແລະ ນໍາໃຊ້ໄຄເພື່ອສ້າງເປັນຜະລິດຕະພັນໃຫ້ມີຄວາມຍືນຍົງ. ການສຶກສາ ແບບປະລິມານ ​ແລະ ຄຸນນະພາບ​; ​ໂດຍນຳໃຊ້ຫຼາກຫຼາຍວິທີການ​ເກັບ​ກໍາ​ຂໍ້​ມູນ: ການສົນທະນາເປັນກຸ່ມ, ການສຳຫຼວດ​ຄົວ​ເຮືອນ, ການສຳພາດ​ແບບ​ເຈາະ​ເລິກ, ການສຳພາດປະຫວັດສາດຊີວິດ ແລະ ການ​ສັງ​ເກດການ. ​ຜົນ​ຂອງ​ການ​ສຶກສາພົບ​ວ່າ: ຊາວ​ຫຼວງ​ພະ​ບາງ​ມີ​ພູມ​ປັນຍາ​ໃນ​ການ​ນໍາ​ໃຊ້​ໄຄທີ່​ຫຼາກ​ຫຼາຍ ມີ​ທັງ​ນໍາ​ໃຊ້​ເປັນ​ອາຫານ​ສົດ ​ແລະ ​ອາຫານ​ແຫ້ງ​ມາ​ແຕ່​ດົນນານ​ ​ໂດຍ​ເລີ່​ມຈາກພູມ​ປັນຍາ​ຜະລິດ​ອາຫານ​ຈາກ​​ໄຄ​ສົດ ​ແລ້ວ​ຕໍ່​ມາ​ກໍ​ຄົ້ນ​ຄິດ​ປະດິດ​ສ້າງ​ພູມ​ປັນຍາ​ໃນ​ການ​ຖະໜອມ​ອາຫານ​ໄວ້​ກິນ​ດົນ ​ເຊັ່ນ ​ໄຄ​ເຫຍືອງ ​ແລະ ​ໄຄ​ແຜ່ນ; ພູມ​ປັນຍາ​ນີ້​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ ພັດທະນາ​ໂດຍນໍາ​ໃຊ້​ເຕັກນິກ​ໃໝ່ເຂົ້າ​ໃນ​ການ​ຜະລິດ​ເຮັດ​ໃຫ້​ມີ​ມູນ​ຄ່າ​ເພີ່ມ​ ຜະລິດ​ຕະພັນ​ມີ​ປະສິດທິ ພາບ​ວ່ອງ​ໄວ​ ​ແລະ ​ເກີດ​ປະສິດທິ​ຜົນ​ດີກ​ວ່າ​ເກົ່າ. ການນໍາໃຊ້ໄຄຜະລິດເປັນອາຫາ​ນ​ແມ່ນມີຄຸນຄ່າທາງເສດຖະກິດ ສະ​ແດງ​ອອກ​ໃນ​ການສ້າງ​ຜະລິດຕະພັນ​ໄຄຂາຍເປັນສິນຄ້າ ​ເປັນ​​ແຫຼ່ງລາຍ​ຮັບ​ສໍາຄັນ​ຂອງ​ຊາວ ບ້ານ​ທັງ​ສາມ​ບ້ານ​​ກໍລະນີ​ສຶກສາ ​​ໃນ​ລະດັບ​ປານ​ກາງ​ຂຶ້ນ​ໄປ​ຮອດ​ສໍາຄັນ​ທີ່​ສຸດ​ຂອງ​ຄອບຄົວ. ​ຜະລິດ​ຕະພັນ​ໄຄ​ມີ​ຄຸນຄ່າ​ທາງ​ເສດຖະກິດສໍາລັບຕົວ​ຜູ້​ຜະລິດ, ​​ແມ່​ຄ້າ​ມື​ກາງ ​ແລະ ຜູ້​ບໍລິການ​ຈໍາໜ່າຍ​ຜະລິດ​ຕະພັນ​ໄຄ; ມັນ​​ມີ​ຄຸນຄ່າ​ທາງ​ສັງຄົມໃນ​ປະ​ເດັນ​ທີ່ວ່າ ມັນ​​ກາຍ​ເປັນ​ສັນຍະລັກ​ຂອງ​ຊຸມ​ຊົນ​ ກໍ​ຄື​ທ້ອງ​ຖິ່ນ​ຫຼວງ​ພະ​ບາງ; ​ແລະ ມັນ​ມີ​ຄຸນຄ່າ​ທາງ​ວັດທະນະ​ທໍາ​ ສ່ອງ​ແສງ​ເຖິງ​ພູມ​ປັນຍາຊາວບ້ານທີ່ຄົ້ນ​ຄິດ​ຂຶ້ນ​ມາ​ ​ແລະ ​ຕິດ​ພັນ​ກັບວິຖີຊີວິດຂອງຊາວຫຼວງ​ພະ​ບາງມາ​ໄດ້​ຫຼາຍ​ເຊັ່ນ​ຄົນ​​ແລ້ວ.

ການ​ສ້າງ​ຜະລິດ​ຕະພັນ​ໄຄ​ເປັນ​ການ​ສ້າງ​ລາຍ​ຮັບ​ທີ່​ມີ​ລັກສະນະ​​ເປັນຕ່ອງ​ໂສ້ ຄື ສາມາດ​ສ້າງ​ລາຍ​ຮັບ​ໃຫ້​ແກ່​ຜູ້​ທີ່​ເກັບ​ໄຄຂາຍ, ຜູ້​ສ້າງ​ເປັນ​ຜະລິດ​ຕະພັນ​ໄຄ, ຜູ້ເກັບຊື້ ແລະ ຂາຍໄຄໃນຮູບແບບແມ່ຄ້າມືກາງ ແລະ ຜູ້ທີ່ເຮັດໜ້າທີ່ບໍລິການເປັນແມ່ຄ້າຂາຍເຄື່ອງແຫ້ງ, ເປັນ​ການ​ສ້າງ​ມູນ​ຄ່າ​ເພີ່ມ​ໃຫ້​ແກ່​ໄຄ​ ​ເຮັດ​ໃຫ້​ຄົນ​ມີ​ວຽກ​ເຮັດ​ງານ​ທໍາ​ເພີ່ມ​ຂຶ້ນ ​ນັບ​ແຕ່​ຂັ້ນ​ຕອນ​ການ​ຜະລິດ ຈົນ​ຮອດ​ຈໍາໜ່າຍ​ເປັນ​ຂາຍຍົກ ​ແລະ ຂາຍຍ່ອຍ.

ເຖິງ​ຢ່າງ​ໃດ​ກໍ​ຕາມ, ການ​ຄຸ້ມ​ຄອງ​​ແຫຼ່ງກໍາ​ເນີ​ດ ​ແລະ ການ​ນໍາ​ໃຊ້ໄຄກໍ​ຍັງ​ປະ​ເຊີນ​ໜ້າ​ກັບ​ສິ່ງ​ທ້າ​ທາຍ​ຫຼາຍ​ຢ່າງ​ພໍ​ສົມຄວນ ທັງ​ນີ້​ກໍ​ເພາະວ່າ ວັດຖຸ​ດິບ​ຂອງ​ຜະລິດ​ຕະພັນ​ໄຄ​ແມ່ນ​ໄຄ​ທີ່​ເປັນ​ພືດ​ທໍາ​ມະ​ຊາດ ເກີດ​ພຽງ​ແຕ່​ລະດູ​ແລ້ງ​ໄລຍະ​ 3-4 ​ເດືອນ ​ແລະ ບໍ່​ທັນ​ມີ​​ໃຜ​ສາມາດ​ທໍາ​ການ​​ເພາະ​ປູກ​ໄດ້​. ບັນຫາ​​ທີ່​​ເປັນ​ສິ່ງ​ທ້າ​ທາຍ​ຕໍ່​ການ​ຄຸ້ມ​ຄອງ​ແຫຼ່ງກໍາ​ເນີ​ດ​ໄຄ​ຮວມມີ ​ການ​ສ້າງ​ເຂື່ອນ​ໄຟຟ້າ​ນໍ້າຕົກ, ການ​ດູດ​ແຮ່-ຊາຍ​ໃນ​ເຂດ​ທີ່​ມີ​ໄຄ​ອອກ, ຄົນຕ່າງຖິ່ນ​ເຂົ້າມາເກັບ​ໄຄໃນພື້ນທີ່ຂອງບ້ານ, ການ​ນໍາ​ໃຊ້​ສານ​ເຄມີ​ໃນ​ສວນ​ກ້ວຍ ແລະ ສວນ​ໝາກ​ໂມ ທີ່​ຢູ່​ແຄມ​ ຫຼື ​ໃກ້​ກັບສາຍນໍ້າ ​ແລະ​ອື່ນໆ ຊຶ່ງ​ໃນ​ໄລຍະ​ຜ່ານ​ມາ ຍັງ​ບໍ່​ທັນ​ມີ​ມາດ​ຕະການ​​ຄຸ້ມ​ຄອງ​ແຫຼ່ງກໍາ​ເນີ​ດ​ໄຄ​ເທື່ອ​.

This research aims: (1) to investigate the background and transfering the local wisdom  of  making products of khai of Luang Prabang people ; (2) to study  and collect the Luang Prabang people’s wisdom of making food of khai; (3) to study the economic, social and cultural values of local wisdom  of  making products of khai, particularly khaipan; (4) to study the chain of earning income from producing products of khai as goods ; and (5) to study the challenges in managing and using khai for sustainable production of Khai products. The research uses mingle qualitative and quantitative methodologies; using various methods of data collection: group discussions, household survey, in-depth interview, life history interview and observations. The result of research found that: Luang Prabang people have had wisdom of making food of khai including fresh food and dry food for a long time, begining from producing fresh food then dry food such as Khaiyeuang and Khaipaen. This wisdom has developed by using new technology in production to add value, make product more effective,  efficien and faster. Making food products of Khai is considered as an economic value because Khai products are goods that being a middle to most important household income in three villages of case study. Khai products is an economic value for people who being producers, middle-merchants and dealers. Making food products of Khai is considered as a social value in terms of being a local symbold of Luang Prabang. In addition, it is also considered as cultural value due to it displays local wisdom that invented in the past and related to Luang Prabang people’s livelihood for many genirations.

Making Khai product is a chain of earning income of people, including people who gather khai,  who produce Khai product, who are middleman, who are merchants selling groceries; it is consedered to create value added of khai, create works for people from producing to selling products, including wholesale and retail. However, the management of khai sources and using khai have still faced many problems, because khai is natural weed, borning only dry season only 3-4 months per year and nobody can grow it. There are many threats to management of khai sources such as: dam construction, sucking gravel in the area of khai sources, outsiders gathering khai in the River at the village area, using petstiside in the banana gardens and water melon gardens nearby the Rivers, etc.; which there is no rule to menage khai sources, yet.